a. Bedel ve ücret
5. Komisyoncunun kendisiyle işlem yapması
a. Bedel ve ücret
Madde 543 - Borsada kayıtlı veya piyasa fiyatı bulunan kambiyo senetleri veya diğer kıymetli evrakı ya da ticari malları satmaya veya satın almaya yetkili kılınan komisyoncu, vekâlet veren tarafından aksine talimat verilmemişse, satın alacağı mal yerine kendi mallarını satabilir veya satacağı malı kendisi için satın alabilir. Bu hâllerde, komisyoncunun kendisiyle işlem yaptığı andaki değerler esas alınır; komisyoncunun, komisyon işlerinde alışılmış olan ücret ve giderlerini, bu hâllerde bile isteme hakkı vardır.
Komisyoncu, bu tür bir işlemin yapıldığını aynı gün vekâlet verene bildirmek zorundadır.
Diğer hâllerde satış hükümleri uygulanır.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
5 - Komisyoncunun bizzat alıcı veya satıcı olması
a) Ücreti ve masrafları
Madde 427 - Borsada mukayyet veya piyasada cari fiatı bulunan kambiyo senedatı veya diğer kıymetli evrakı veya emtiayı satmağa veya satın almağa memur edilen komisyoncu, müvekkil tarafından hilâfına talimat verilmemiş ise, satın alacağı şey yerine kendi şeylerini satabilir yahut satacağı şeyi kendisi için iştira edebilir.
Bu hallerde komisyoncu vekâletin icrası zamanında borsa veya piyasa fiyatını nazara almağa mecburdur. Komisyoncu, komisyon işlerinde mutat olan ücret ve masraflarını alabilir.
Sair hükümleri satım gibidir.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 543 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 427 nci maddesini karşılamaktadır.
Tasarının üç fıkradan oluşan 543 üncü maddesinde, komisyoncunun kendisi ile işlem yapması hâlinde bedel ve ücret düzenlenmektedir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 427 nci maddesinin kenar başlığında kullanılan “5. Komisyoncunun bizzat alıcı veya satıcı olması / a. Ücreti ve masrafları” şeklindeki ibareler, Tasarıda “3. Komisyoncunun kendisiyle işlem yapması / a. Bedel ve ücret” şeklinde değiştirilmiştir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 427 nci maddesinin ikinci fıkrasının ilk cümlesinde kullanılan “… nazara almaya mecburdur” şeklindeki ibare, objektif bir ölçüte bağlanarak, Tasarıda “…esas alınır” şekline dönüştürülmüştür.
Maddenin ikinci fıkrası, 818 sayılı Borçlar Kanununda yer verilmeyen, yeni bir hükümdür. Buna göre, komisyoncu, kendisiyle işlem yaptığı takdirde, bunu işlemi yaptığı gün vekâlet verene bildirmek zorundadır.
III-) Adalet Komisyonu Değişiklik Gerekçesi:
Alt Komisyonca, Tasarının 543 üncü maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde geçen “alışılagelmiş” ibaresi, terim birliğinin sağlanması amacıyla “alışılmış” ibaresiyle değiştirilmiş, ayrıca, aynı cümlede geçen “…giderlerini” ibaresinden ve maddenin ikinci fıkrasındaki “Komisyoncu” ibaresinden sonra, hükümde açıklığın sağlanması amacıyla virgül işareti konulmuş ve madde Komisyonumuzca da bu şekliyle kabul edilmiştir.
IV-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
5. Eintritt als Eigenhändler
a. Preisberechnung und Provision
Art. 436
1 Bei Kommissionen zum Einkauf oder zum Verkauf von Waren, Wechseln und anderen Wertpapieren, die einen Börsenpreis oder Marktpreis haben, ist der Kommissionär, wenn der Kommittent nicht etwas anderes bestimmt hat, befugt, das Gut, das er einkaufen soll, als Verkäufer selbst zu liefern, oder das Gut, das er zu verkaufen beauftragt ist, als Käufer für sich zu behalten.
2 In diesen Fällen ist der Kommissionär verpflichtet, den zur Zeit der Ausführung des Auftrages geltenden Börsen- oder Marktpreis in Rechnung zu bringen und kann sowohl die gewöhnliche Provision als die bei Kommissionsgeschäften sonst regelmässig vorkommenden Unkosten berechnen.
3 Im Übrigen ist das Geschäft als Kaufvertrag zu behandeln.
2-) CO:
5. Commissionnaire se portant acheteur ou vendeur
a. Prix et provision
Art. 436
1 Le commissionnaire chargé d’acheter ou de vendre des marchandises, des effets de change ou d’autres papiers-valeurs cotés à la bourse ou sur le marché, peut, à moins d’ordres contraires du commettant, livrer lui-même comme vendeur la chose qu’il devait acheter, ou conserver comme acheteur celle qu’il devait vendre.
2 Dans ces cas, le commissionnaire doit compte du prix d’après le cours de la bourse ou du marché au temps de l’exécution du mandat et il a droit tant à la provision ordinaire qu’aux frais d’usage en matière de commission.
3 Pour le surplus, l’opération est assimilée à une vente.